آزمون نظریه رفتار برنامه ریزی شده مالیاتی در پیش بینی روحیه و رفتار مؤدیان مالیاتی با تاکید بر تیپ‌های شخصیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سحر بخشی ¹
• مهدی ذوالفقاری ²
• کیهان آزادی هیر ³

¹ دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.

² گروه حسابداری، واحد صومعه سرا، دانشگاه آزاد اسلامی، صومعه سرا، ایران.

³ گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.

چکیده

فرار مالیاتی یکی از چالش‌های مهم در نظام‌های مالیاتی کشورها محسوب می‌شود که عواقب اقتصادی و اجتماعی زیادی را به همراه دارد. شناسایی عوامل موثر بر قصد و رفتار فرار مالیاتی از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش به بررسی نقش نظریه رفتار برنامه ریزی شده مالیاتی در پیش بینی روحیه و رفتار مؤدیان مالیاتی پرداخت. این پژوهش از منظر ماهیت و روش جمع‌آوری داده‌ها، توصیفی-پیمایشی و از منظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش شامل دو گروه بود: 1) خبرگان حوزه مالیات برای شناسایی عوامل کلیدی با استفاده از روش دلفی 2) مؤدیان مالیاتی شهر رشت برای گردآوری داده‌های مربوط به متغیرهای پژوهش از طریق پرسشنامه. روش تحقیق از نوع آمیخته اکتشافی بود که در آن ابتدا با رویکرد کیفی و استفاده از روش دلفی، عوامل کلیدی شناسایی شدند. سپس در بخش کمی، داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد جمع‌آوری و با رویکرد ترکیبی معادلات ساختاری-شبکه عصبی مصنوعی (SEM-ANN) تحلیل شدند. بر اساس خروجی مدل معادلات ساختاری، روحیه مالیاتی تأثیر مستقیم، قوی و معنی‌داری بر قصد فرار مالیاتی دارد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که ویژگی‌های شخصیتی افراد نقش مهمی در شکل‌گیری روحیه مالیاتی آنها دارد. عواملی همچون برون‌گرایی، تجربه‌گرایی، توافق‌پذیری و وظیفه‌شناسی، رابطه بین نگرش مالیاتی و کنترل رفتار ادراکی مالیاتی با روحیه مالیاتی را تقویت می‌کنند. به عبارت دیگر، افرادی که از این ویژگی‌های شخصیتی برخوردارند، احتمال بیشتری دارد که نگرش مثبت‌تری نسبت به مالیات داشته باشند، احساس کنترل رفتار بیشتری در زمینه پرداخت مالیات داشته باشند و در نتیجه، روحیه مالیاتی بالاتری نیز خواهند داشت. از طرف دیگر، ویژگی‌های شخصیتی مانند خودپریشانی (روان‌رنجوری)، رابطه بین نگرش مالیاتی و کنترل رفتار ادراکی مالیاتی با روحیه مالیاتی را تضعیف می‌کنند. به عبارت دیگر، افرادی که از خودپریشانی بالایی برخوردارند، احتمال کمتری دارد که نگرش مثبتی نسبت به مالیات داشته باشند، احساس کنترل رفتار کافی در زمینه پرداخت مالیات داشته باشند و در نتیجه، روحیه مالیاتی پایین‌تری نیز خواهند داشت.این یافته‌ها می‌تواند راهنمایی‌های مهمی برای سیاست‌گذاران و مدیران مالیاتی در زمینه طراحی و اجرای سیاست‌های مؤثر برای افزایش روحیه مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها

• رفتار برنامه ریزی شده مالیاتی
• روحیه مالیاتی
• قصد فرار مالیاتی
• ویژگی‌های شخصیتی

موضوعات

• بازارهای مالی و اقتصادی

---

عنوان مقاله [English]

The test of the Theory of Planned Tax Behavior in Predicting the Mood and Behavior of Taxpayers with an Emphasis on Personality Types

نویسندگان [English]

• Sahar Bakhshi ¹
• Mehdi Zolfaghari ²
• Keyhan Azadi Hir ³

¹ PhD student, Department of Accounting, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

² Department of Accounting, Somehsara Branch,Islamic Azad University, Somehsara, Iran

³ Department of Accounting, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

چکیده [English]

Purpose: Tax evasion is one of the major challenges in the tax systems of countries, which has many economic and social consequences. Identifying factors affecting the intention and behavior of tax evasion is of great importance. This study will examine the role of the theory of planned tax behavior in predicting the morale and behavior of taxpayers.
Methodology: This study is descriptive-survey in terms of its nature and data collection method, and applied in terms of its purpose. The statistical population of this study consisted of two groups: 1) Tax experts to identify key factors using the Delphi method 2) Taxpayers of Rasht to collect data related to the research variables through a questionnaire. The research method was a mixed exploratory type, in which key factors were first identified using a qualitative approach and the Delphi method. Then, in the quantitative part, data were collected using standard questionnaires and analyzed using a combined structural equation-artificial neural network (SEM-ANN) approach.
Findings: Based on the output of the structural equation model, tax morale has a direct, strong, and significant effect on tax evasion intention. The results of this study show that personality traits of individuals play an important role in shaping their tax morale. Factors such as extraversion, experientialism, agreeableness, and conscientiousness strengthen the relationship between tax attitude and tax cognitive behavioral control with tax morale. In other words, individuals who possess these personality traits are more likely to have a more positive attitude toward taxes, feel more behavioral control in paying taxes, and, as a result, have higher tax morale. On the other hand, personality traits such as neuroticism weaken the relationship between tax attitude and tax cognitive behavioral control with tax morale. In other words, individuals with high self-anxiety are less likely to have a positive attitude towards taxes, feel sufficient behavioral control over paying taxes, and, as a result, have lower tax morale. These findings can provide important guidance for policymakers and tax administrators in designing and implementing effective policies to increase tax morale and reduce tax evasion.

کلیدواژه‌ها [English]

• planned tax behavior
• tax morale
• tax evasion intention
• personality traits